Wielki powrót linii nr 19?

W tym artykule przeczytasz o:

• historii tramwajowej linii 19 od uruchomienia do likwidacji w 2009 roku
• planowanym powrocie "dziewiętnastki"

Warszawska linia tramwajowa oznaczona numerem 19 została uruchomiona w 1908 roku na trasie z pętli u zbiegu ul. Dzikiej z ul. Gęsią przez Dzielną, Karmelicką, Leszno, Solną, Chłodną, Żelazną, Złotą i Marszałkowską na Plac Zbawiciela. Niedługo później trasa linii została wydłużona na Powązki, jednak już w 1910 roku "dziewiętnastka" zniknęła ze stołecznych ulic i zastąpiła nowa linią tramwajową "O".

"19" między wojnami...

Po raz kolejny tramwaje z numerkiem 19 pojawiły się na trasie 12 lutego 1920 roku. Kursowały nowo zbudowaną trasą tramwajową i połączyły Smoczą przez Gęsią, Nalewki, pl. Teatralny, Trębacką, Krakowskie Przedmieście, Nowy Świat, Aleje Jerozolimskie, Marszałkowską i Puławską do tymczasowej pętli u zbiegu ul. Puławskiej z ul. Madalińskiego. Jeszcze w tym samym roku otwarto nowy odcinek prowadzący do ul. Dolnej. W 1923 roku trasa "dziewiętnastki" została ponownie wydłużona na północnym krańcu i doprowadzona do pętli Cmentarz Żydowski przy ul. Okopowej. Rok później wydłużony został także południowy odcinek - "19" dojeżdżała do pętli Wierzbno przy ul. Puławskiej. Na takiej trasie tramwaje linii 19 kursowały aż do 1935 roku. Wtedy to w związku z uruchomieniem linii tramwajowej "T" skrócono jej przebieg do Placu Teatralnego na północy. Za to w 1936 roku wydłużony został odcinek południowy aż do pętli Służew. W 1938 roku, po otwarciu nowego torowiska prowadzącego w okolice torów wyścigów konnych  linia została na krótko przekształcona w linię podmiejską "S". Na krótko, bo już od 31 stycznia 1939 roku, po włączeniu terenów wyścigów do Warszawy, linia ponownie z numerem "19", kursowała na trasie Plac Zbawiciela – Wyścigi. Na tej właśnie trasie "dziewiętnastka" dotrwała do wybuchu II wojny światowej.

... w czasie wojny...

We wrześniu 1939 roku kursowanie linii zostało zawieszone. Tramwaje oznaczone numerem 19 ponownie wyjechały na ulice w połowie listopada 1939 roku po odgruzowaniu ul. Puławskiej. najpierw na trasie z Placu Unii Lubelskiej na Służew, a potem na trasie wydłużonej do Placu Zbawiciela. Linia kursowała w ten sposób do 25 kwietnia 1941 roku, kiedy to przedłużono jej trasę na Plac Teatralny z wprowadzeniem jednokierunkowego przejazdu Królewską, Krakowskim Przedmieściem, Trębacką, Focha, Senatorską, Żabią, Graniczną i ponownie Królewską do Marszałkowskiej. Na takiej trasie linia kursowała do wybuchu powstania warszawskiego.

...i po wojnie

Po wojnie linia "19" została uruchomiona 25 maja 1946 roku na trasie z Placu Unii Lubelskiej przez Puławską na Wyścigi. Bez większych zmian kursowała do 1951 roku, wówczas połączono ją z linią 15 i zlikwidowano. Wkrótce jednak, w 1954 roku, w wyniku reorganizacji linii tramwajowych linia "19" została ponownie uruchomiona i skierowana na trasę z Placu Grzybowskiego przez Królewską, Marszałkowską i Puławską na Wyścigi, jednak jeszcze w tym samym roku, w celu poprawy obsługi komunikacyjnej Alej Jerozolimskich skierowano ją na pętlę Plac Starynkiewicza. Potem, w 1957 roku, przedłużono ją najpierw wzdłuż ul. Towarowej na Staszica, a w 1961 roku przez ul. Obozową na Koło.

Na Żoliborz i Bielany

Trasę linii "19" w znaczny sposób zreorganizowano w 1964 roku, kiedy skierowano ją od pl. Zbawiciela przez Nowowiejską, Chałubińskiego, Marchlewskiego, al. Świerczewskiego (czyli dzisiejszą Aleję „Solidarności"), Okopową i Powązkowską na pętlę Powązki. W 1970 roku przyszła kolejna korekta trasy i "dziewiętnastka" pojechała Okopową przez Marchlewskiego (czyli dzisiejszą Aleję Jana Pawła II) do Broniewskiego aż do pętli Piaski na Bielanach, a w 1972 roku uproszczono jej przebieg kierując jedynie na ul. Marchlewskiego zamiast przez ul. Okopową. Od tego czasu przetrwała bez zmian aż do 31 sierpnia 2009 roku, kiedy to została skasowana i zastąpiona liniami: 33 na ul. Broniewskiego oraz 10 na ul. Puławskiej. Ostatni kurs "dziewiętnastki" z 30 sierpnia 2009 roku wiódł zatem następującą trasa: Piaski – Broniewskiego – al. Jana Pawła II – Chałubińskiego – al. Niepodległości – Nowowiejska – Marszałkowska – Puławska – Wyścigi.

Powrót linii 19?

Po otwarciu trasy tramwajowej do Wilanowa planowany jest powrót linii o numerze '19" na warszawskie ulice. Linia tramwajowa 19 ma zostać uruchomiona wraz z oddaniem do użytku odcinka trasy od ulicy Jana III Sobieskiego przez ulicę św. Bonifacego do pętli Stegny. Wraz z linią 33, linia 19 będzie stanowiła główny dojazd z Bielan i Żoliborza w al. Jana Pawła II. Różnić się będzie w końcowym odcinku trasy – linia 33 będzie obsługiwać, jak obecnie, odcinek ulicy Wólczyńskiej, a tramwaje 19 wyruszą z Nowego Bemowa (gdzie zastąpią linię 35).

Nowa trasa 19: NOWE BEMOWO – Powstańców Śląskich – al. W. Reymonta – W. Broniewskiego – al. Jana Pawła II – T. Chałubińskiego – al. Niepodległości – Nowowiejska – pl. Zbawiciela – Marszałkowska – pl. Unii Lubelskiej – Puławska – Goworka – Spacerowa – Belwederska – Jana III Sobieskiego – św. Bonifacego – STEGNY

Więcej o zmianach w kursowaniu tramwajów po otwarciu linii do Wilanowa pisaliśmy tutaj: