Zagubieni w Dorastaniu: Kiedy Potrzebny jest Psycholog?

Rodzice coraz częściej doświadczają niepewności związanej z kontaktem ze swoimi dorastającymi dziećmi. Jednocześnie dość duża grupa młodzieży doświadcza trudności w zakresie radzenia sobie z wyzwaniami jakie niosą: szkoła, relacje rówieśnicze, relacje z dorosłymi, zmiany psychologiczne zachodzące w tym wieku, presja społeczna i wiele innych. Dzisiejszy świat dostarcza młodemu człowiekowi wielu możliwości, ale także naraża go na działanie nadmiernej ilości bodźców, które mogą niekorzystnie wpływać na funkcjonowanie psychiczne.

Dzisiejszy świat a psychologiczne wyzwania młodzieży

Adolescent stoi w progu dorosłego życia.  Przed nim trudny i pełen wyzwań czas. Ważny czas. Dojrzewanie wpływa na prawidłowy rozwój psychologiczny i w dużym stopniu determinuje życie dorosłe.  Warto zachować uważność na zmiany, które towarzyszą młodej osobie i wymagają wielu zasobów energii, uwagi i wsparcia, czasami profesjonalnego w gabinecie psychologa, psychoterapeuty czy psychiatry.

Poczucie chodzenia po nieznanym, czasami niebezpiecznym gruncie, to doświadczenie zarówno dla opiekunów jak i adolescentów.  Wielokrotnie można zadawać sobie pytanie czy to, co się dzieje jest wystarczającym powodem, aby zgłosić się do specjalisty.  Gdzie leży granicą pomiędzy burzliwym czasem wpisanym w ten okres rozwojowy a trudnością wymagającą pomocy z zewnątrz?

Zmiany w obszarach fizycznym, poznawczym i społecznym w okresie dojrzewania

Począwszy od zmian w obszarze fizycznym, można zauważyć sygnały, które mogą niepokoić. Ciało nastolatka zaczyna przygotowywać się do pełnienia ról związanych z seksualnością, zwiększa się koordynacja i siła co może uruchamiać problem z akceptacją ciała i jego wyglądu oraz seksualności czego konsekwencją może być znaczący spadek samooceny.

Kolejnymi obszarami, które ulegają rozwojowi są obszary: poznawczy i społeczny. Wzrasta refleksyjność, zdolność do abstrakcyjnego myślenia, formułowania własnych opinii, przejawiając się w chęci do dyskusji i częstego „ścierania” z rodzicami. Charakterystyczny i trudny jest też pojawiający się negatywizm, niemożność podejmowania decyzji, krytycyzm, egocentryzm młodzieńczy czy silna potrzeba porównywania się z innymi. Nowa może być także silna potrzeba identyfikowania się z rówieśnikami, spadek autorytetu rodziców, sprawdzanie trwałości miłości rodziców, testowanie granic i norm, silna potrzeba bycia lubianym, przejawiająca się w dużej zależności od otoczenia, konformizmie moralnym i postępowaniem zgodnie z oczekiwaniem grupy.

Psychiczne objawy niepokoju w zachowaniu nastolatków

W okresie dorastania zmienia się zabarwienie i intensywność uczuć. Niejeden dorastający człowiek doświadcza istnego rollercoastera uczuć.  Pojawiają się wybuchy złości, gniewu oraz lęk. Uczucia są bardzo ważnym polem do zadbania i obserwowania.  Często są wskaźnikiem tego, że dzieje się coś niepokojącego.

Podstawowym zadaniem wieku dojrzewania jest stworzenie własnej tożsamości. Nastolatek czy nastolatka często snują myśli o sensie życia i stoją przed ważnymi odpowiedziami na pytania: kim jestem? Jakie są moje wartości i przynależności? Jaka jest moja identyfikacji seksualna? W gabinecie psychologicznym młode osoby często wykazują potrzebę rozmowy dotyczącej tych tematów i pracy.

Na styku wyżej wymienionych obszarów i zmian w nich zachodzących, pojawiają się trudności wieku młodzieńczego. Zdarzają się nowe zachowania, próby zmieniania siebie, może pojawić się niebezpieczne eksperymentowanie, sprawdzanie swoich granic fizycznych i psychicznych, uleganie grupie w celu uzyskania akceptacji lub wycofanie z grupy, trudność w regulacji i rozumienia emocji a także całościowo tego, co się dzieje.  Zdarzają się: depresje wieku młodzieńczego, zaburzenia lękowe, zaburzenia odżywiania, samouszkodzenia, zaburzenia zachowania, uzależnienia i inne zachowania ryzykowne.

Jak psychoterapia może pomóc w radzeniu sobie z wyzwaniami dojrzewania

Młoda osoba ma przed sobą wiele ważnych zadań do przepracowania. Może czuć się przytłoczona i potrzebować wsparcia nie tylko rodziców, przyjaciół, nauczycieli  i innych bliskich osób ale również specjalisty. Odpowiedź na pytanie: czy to, co w danym momencie nastolatek przeżywa jest wystarczającym powodem aby pójść do psychoterapeuty jest subiektywna bo różnimy się między sobą i możemy sobie różnie radzić. Na pewno wszelkim sygnałom warto się przyglądać i szukać odpowiedzi. Natomiast sygnały które powinny zaniepokoić i zmobilizować do działania to:

• Wycofanie z kontaktów z bliskimi lub znaczne pogorszenie relacji, utrudniona komunikacja
• Gorsze relacje z rówieśnikami, izolacja społeczna, podejmowanie ryzykownych, brawurowych działań by zyskać aprobatę kolegów
• Zainteresowanie śmiercią
• Wyraźne zmiany osobowości i wyraźne zmiany nastroju
• Trudność z koncentracją, pamięcią
• Trudności w szkole, obniżenie ocen, niekończenie zadań
• Nadmierne korzystnie z wirtualnych technologii
• Znaczące zmiany dotyczących spania i jedzenia, znaczny wzrost lub utrata wagi, utrata energii
• Zgłaszanie fizycznych dolegliwości i bólów, stały niepokój ruchowy
• Utrata zainteresowań dla rzeczy, które do tej pory były ważne
• Impulsywność, impulsywne zachowania, akty przemocy, agresji czy autoagresji
• Zachowania buntownicze lub ucieczkowe, absencja w szkole
• Odrzucenie pomocy, poczucie, że udzielanie pomocy jest już niemożliwe
• Oskarżanie się, poczucie winy, negatywna ocena doświadczeń
• Wypowiadanie komunikatów na temat beznadziejności, myśli samobójcze

            Warto dodać, że wyżej wymienione objawy należy obserwować w kontekście sytuacyjnym i czasowym a obserwację wzbogacić o rozmowę z nastolatkiem. Rozmowa nie powinna być oceniająca, ale rozumiejąca. Należy podkreślić, że dzieci na różnych etapach swojego rozwoju łamią ustanowione przez dorosłych normy i zasady a także doświadczają silniejszego repertuaru emocji. Robią to z rozmaitych powodów i warto przy tym pamiętać, że często ich zachowanie jest oznaką zdrowia, a nie zaburzeń. Czasami nieuniknione jest to, że potrzeby jednej osoby są w konflikcie z potrzebami otoczenia – innych rówieśników, rodziców, nauczycieli. Dlatego warto rozumieć kontekst i znaczenie sytuacji przed ich oceną. Na uwagę na pewno zasługują powtarzające się i uporczywe zachowania lub stany, w których osoba doświadcza cierpienia, czyli czegoś więcej niż młodzieńczego buntu.

            Aktualne badania alarmują o wzroście występowania zaburzeń u dzieci i młodzieży dlatego jestem zwolenniczką myśli, że w sytuacji wątpliwości warto dmuchać na zimne i podjąć rozmowę ze specjalistą – psychoterapeutą, psychologiem, psychiatrą.  Ponadto mamy dostęp do coraz szerszej oferty oddziaływań, które mogą pomóc w rozumieniu, nazywaniu czy radzeniu sobie. Organizowane są warsztaty dla rodziców, grupy wsparcia, działa coraz więcej poradni zdrowia psychicznego, w każdej szkole dostępny jest psycholog lub pedagog.

Natomiast często najbardziej odpowiednią formą pomocy jest opieka psychiatryczna prowadzona przez lekarza psychiatrę i psychoterapia u psychoterapeuty z odpowiednim wykształceniem. Psychoterapia wspomaga proces dojrzewania poprzez towarzyszenie i wpieranie młodej osoby w kłopotach, których doświadcza.  Psychoterapia pomaga znaleźć mniej bolesne i bardziej satysfakcjonujące rozwiązania dla obecnych trudności, formułować i realizować własne cele, radzić sobie z emocjami i stresem, rozwijać asertywność i zainteresowania a także tworzyć dobre relacje z innymi ludźmi i z samym sobą. 

Posiadanie lepszej znajomości siebie prowadzi do pełniejszego korzystania z potencjałów własnych i świata oraz większego zadowolenia.

Artykuł powstał na zlecenie Urzędu Dzielnicy Bielany m.st. Warszawy w ramach realizowanego projektu pn „ dla Trzeźwego i Pełnego Potencjału Życia”

GDZIE SZUKAĆ POMOCY?

W celu uzyskania pomocy psychologicznej można zgłosić się pod bezpłatny numer telefonu kryzysowego telefonu zaufania 116 123 lub skontaktować się z wybrana placówką oferującą bezpłatną pomoc: 

• Punkt Informacyjno-Konsultacyjny w Dzielnicy Bielany m.st. Warszawy
  ul. S. Żeromskiego 29, 01- 882 Warszawa
  tel.  22 325 44 11
• Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych m.st. Warszawy – Dzielnicowy Zespół Bielany

ul. S. Żeromskiego 29, 01- 882 Warszawa
tel.  22 325 44 11

• Bielańskie Stowarzyszenie Rodzin Abstynenckich

ul. S. Żeromskiego 55/67, 01- 882 Warszawa
tel.  22 639 81 92

• Poradnia Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia
  ul. S. Żeromskiego 13, 01-887 Warszawa
  tel.  22 663 54 39
  Uwagi: refundacja miasta – darmowa terapia dla dzieci i dorosłych mieszkańców Warszawy. 
• Specjalistyczna Poradnia Rodzinna Dzielnicy Bielany m.st. Warszawy
  Al. Zjednoczenia 11, 01-829 Warszawa
  tel.  22 864 73 06
  Uwagi: refundacja miasta – darmowa terapia dla dzieci i dorosłych mieszkańców Warszawy. 
• Centralny Szpital Kliniczny MSW
  Przychodnia Zdrowia Psychicznego
  ul. Wołoska 137, 02-507 Warszawa
  tel. 47 722 17 95
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe.
• Poradnia Rodzinna Powiślańskiej Fundacji Społecznej
  ul. Mokotowska 55 lok. 4, 00-542 Warszawa
  tel. 22 622 99 09
  Uwagi: refundacja miasta; tylko dla mieszkańców Warszawy
• Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Warszawa Wola-Śródmieście Poradnia Zdrowia Psychicznego Dorosłych
  ul. Płocka 49
  01-152 Warszawa
  tel. (22)632-86-81
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe
• Ośrodek Psychoterapii i Promocji Zdrowia “Ogród”
  ul. Jana Olbrachta 118A m.12, 01-373 Warszawa
  tel. 22 665 77 17, 22 665 77 49
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe.
• Instytut Psychiatrii i Neurologii
  Poradnia Zdrowia Psychicznego
  ul. Sobieskiego 9, 02-957 Warszawa
  tel. (22)458-26-11
  Uwagi: refundacja NFZ; dla dzieci i dorosłych.
• Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Lecznictwa Otwartego Warszawa-Żoliborz Poradnia Zdrowia Psychicznego – Żoliborz
  ul. Elbląska 35, 01-737 Warszawa
  tel. (22) 669 09 66
  Uwagi: refundowane z NFZ; tylko osoby dorosłe
• Specjalistyczna Poradnia Rodzinna Dzielnicy Wawer m.st. Warszawy
  ul. Włókiennicza 54, 04-974 Warszawa
  tel. (22) 277 11 98
  strona internetowa www.sprwawer.pl
  Uwagi: Poradnia świadczy bezpłatne usługi dla osób indywidualnych (dzieci, młodzieży i osób dorosłych), par i rodzin. Konsultacje i psychoterapia dostępna są tylko dla mieszkańców Warszawy. Zapisy telefoniczne pod ww. nr telefonu od poniedziałku do piątku w godz. 8.00-16.00
• Samodzielny Wojewódzki Zespół Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w Warszawie Centrum Psychoterapii – Poradnia Leczenia Nerwic
  ul. Dolna 42, 00-744 Warszawa
  tel. 22 841 26 13
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe; leczenie nerwic seksuologicznych.
• Szpital Wolski – Wolskie Centrum Zdrowia Psychicznego
  Poradnia Zdrowia Psychicznego
  ul. Kasprzaka 17, 01-211 Warszawa
  tel. 22 389 48 80
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe.
• Poradnia zdrowia psychicznego Wojewódzkiego Szpitala Bródnowskiego SPZOZ
  Oddziały:
  ul. Kondratowicza 8, blok G, tel. 22 326 56 52,
  ul. Remiszewska 14, tel. 516 319 573,
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe.