Laureatki i laureaci 17. Nagrody Literackiej Warszawy

W tym artykule przeczytasz o:

• Nagrodzie Literackiej Warszawy
• nagrodzonych w poszczególnych kategoriach
• nagrodzie za całokształt dla Joanny Papuzińskiej

W dzisiejszych czasach nie jest łatwo znaleźć czas na czytanie książek. Jednak zachęcam wszystkich do czytania, bo przyjaźń z książką to coś nieprawdopodobnego. Nie wyobrażam sobie życia bez książek – mówił prezydent m.st. Warszawy Rafał Trzaskowski. - Nie ma literatury wysokiej czy niskiej, jest tylko literatura dobra albo zła. Sam czytam książki bardzo różne, ale czytajcie Państwo przede wszystkim polską literaturę – dodał prezydent.

Spośród zgłoszonych do Nagrody 755 książek jury wyłoniło piętnaście nominowanych tytułów, a teraz pięć najlepszych nagrodziło. Zwycięzcy otrzymali nagrody finansowe po 30 tys. zł, a warszawska twórczyni – 100 tys. złotych. Pozostali nominowani po 10 tys. złotych.

Laureatkami i laureatami w poszczególnych kategoriach zostali:

• WARSZAWSKA TWÓRCZYNI – Joanna Papuzińska;
• PROZA – Tomasz Różycki za powieść „Złodzieje żarówek”, Wydawnictwo Czarne;
• POEZJA – Justyna Kulikowska za tomik „Obóz zabaw”, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Poznaniu;
• LITERATURA DZIECIĘCA (tekst i ilustracje) – Maria Strzelecka za książkę „Hajda. Beskid bez kitu”, Wydawnictwo Libra PL;
• KSIĄŻKA O TEMATYCE WARSZAWSKIEJ – Michał Książek za publikację „Atlas dziur i szczelin”, Wydawnictwo Znak;
• KOMIKS I POWIEŚĆ GRAFICZNA – Maciej Sieńczyk za „Spotkanie po latach”, Wydawnictwo Literackie.

Jury pracowało w składzie: Justyna Sobolewska (przewodnicząca), Maciej Jakubowiak (sekretarz), Jarosław Klejnocki, Anna Kramek-Klicka, Piotr Sadzik, Agnieszka Sowińska, Karolina Szymaniak. 

Nagroda Literacka Warszawy to uznane wyróżnienie oraz podpowiedź dla czytelniczek
i czytelników co czytać. Wszystkie książki można znaleźć w warszawskich bibliotekach.

Warszawa kocha literaturę i z literaturą się przyjaźni. Cieszę się, że Nagroda Literacka m.st. Warszawy docenia różne gatunki literackie, ale też książki o Warszawie. Poza tym nasza nagroda otwarta jest też na debiutantów i eksperymentatorów – mówiła Agnieszka Wyrwał, przewodnicząca Komisji Kultury i Promocji Miasta Rady m.st. Warszawy. - Wspomnę też, że wszystkie nagrodzone i nominowane tytuły znajdą Państwo w naszych miejskich bibliotekach – dodała.

Joanna Papuzińska. Warszawska twórczyni

Całe życie Joanny Papuzińskiej jest związane z Warszawą. Zadebiutowała w 1956 roku na łamach „Świata Młodych", z jej inicjatywy powstało także pierwsze w Polsce czasopismo poświęcone książce dla dzieci – „Guliwer”. Jest autorką ponad pięćdziesięciu książek dla dzieci, wierszem i prozą, w których zawsze piękną literacką polszczyzną pokazuje, że można bawić się codziennością oraz, że słowa to najwspanialsze zabawki na świecie. Kolejne pokolenia z całą pewnością znają jej najpopularniejsze serie dla dzieci takie jak „Nasza mama czarodziejka" czy „Rokiś". Laureatka dziękując za nagrodę odwołała się do innego warszawskiego pisarza, Janusza Korczaka i zacytowała jego słowa – Warszawa jest moja i ja też jestem jej.

Tytuł warszawskiego twórcy to wyróżnienie przyznawane pisarkom i pisarzom związanym z Warszawą za całokształt twórczości. W przeszłości uhonorowano nim m.in. Kazimierza Orłosia, Hannę Krall, Ernesta Brylla, Eustachego Rylskiego, Wiesława Myśliwskiego, Piotra Sommera, Joannę Rudniańską czy Pawła Dunina-Wąsowicza. 

Proza i poezja

W kategorii proza laureatem został Tomasz Różycki, autor dziewięciu tomów wierszy, dwóch poematów epickich i powieści, laureat licznych nagród literackich. Doceniono go za tytuł „Złodzieje żarówek”. Jury uzasadniło swój wybór słowami: Różycki podejmuje ogromne ryzyko. Wyprawia się ku krainie dzieciństwa, co w literaturze polskiej opatrzone jest nazwiskiem spośród tych największych. Nazwisko to brzmi: „Schulz”. A jednak z tej ryzykownej wyprawy autor, podobnie jak jego bohater, wychodzi w jakiś niebywały sposób obronną ręką. Nie tylko unikając nostalgizacji, ale też tkając wspaniałe, tasiemcowe zdania, które niosą tę opowieść tak, że, choć żarówki powykręcane, nie chcemy, żeby ten korytarz prędko się skończył.

Laureatką w kategorii poezja została Justyna Kulikowska. Nagrodzony tom „Obóz zabaw” to już czwarta książka poetycka podlaskiej autorki. W laudacji jury pisze tak: To świat, w którym, jak wskazuje już tytuł, beztroska przechodzi płynnie w opresję i przymus, przyjemność w nadużycie, podlaskie zacisze rozdziera zaś ryk zabijanych w rzeźni, ale też graniczny drut kolczasty, który rozdziera ciała tych, którzy usiłują go sforsować: „żalu, obcy ludzie wypytują mnie o lasy, / nie wiem, co odpowiadać” – pisze Kulikowska w jednej z najbardziej piorunujących fraz współczesnej polskiej poezji, a my, zatopieni w grozie, nie wiemy wraz z nią. Obóz zabaw wydobywa na jaw nazwiska kobiet zasłoniętych przez krzykliwą widoczność swoich partnerów. Tym bardziej nie ma dłużej powodu, żeby zakryte pozostawało nazwisko osoby, którą chcemy dziś nagrodzić.

Literatura dziecięca i komiks

W kategorii literatura dziecięca (tekst i ilustracje) nagroda również przypadła autorce. Mowa o Marii Strzeleckiej, doktor sztuk plastycznych, malarce, ilustratorce, autorce filmów animowanych, a także gitarzystce basowej, wokalistce zespołów punkowych, aktorce, a obecnie wykładowczyni warszawskiej ASP. Za co została wyróżniona „Hajda. Beskid bez kitu”? W laudacji czytamy: W nominowanej do tegorocznej edycji Literackiej Nagrody m.st. Warszawy „Hajdzie”, zamykającej beskidzką trylogię, zmierzyła się z najtrudniejszym momentem w historii Łemków – wysiedleniami w ramach niechlubnej tzw. akcji „Wisła” przeprowadzonej w 1947 roku, potępionej przez Senat RP w roku 1990. I na tak trudnej osnowie potrafiła utkać ciepłą, uniwersalną opowieść dla dzieci o sile przyjaźni, współistnieniu ze światem przyrody, poszanowaniu również dla tych, którzy trzymają się na uboczu. Niezwykłe jest wyczucie Marii Strzeleckiej do odnajdywania adekwatnego języka zarówno w sferze słów, jak i obrazu. I niecodzienny jest jej takt i szacunek wobec opowiadanej historii. 

Laureatem w kategorii komiks i powieść graficzna został Maciej Sieńczyk, polski rysownik, ilustrator i twórca komiksów. O „Spotkaniu po latach” jury pisze tak: Jeśli pęknięcie pozornie przytulnej codzienności pod naporem niespodziewanego wybuchu grozy łączyliśmy dotąd z nazwiskiem Davida Lyncha, my, którzy uczestniczyliśmy w Spotkaniu po latach wiemy, że amerykański reżyser ma poważnego konkurenta. Poważnego, bo śmiertelnie zabawnego. W jury jesteśmy przekonani, że wielki pisarz to ktoś, kto – nawet mierząc się z grozą – całkiem sporo się śmieje. Definicję tę spełniają wszystkie nominowane w tej kategorii książki. Wybrać trzeba było więc tę, przy której śmialiśmy się najbardziej.

Najlepsza książka o Warszawie

Za najlepszą publikację w 2023 r. w kategorii książka o tematyce warszawskiej uznano „Atlas dziur i szczelin” Michała Książka. Autor jest poetą, reportażystą, kulturoznawcą, inżynierem leśnikiem i ornitologiem. Był wielokrotnie nagradzany i to właśnie „Atlas dziur i szczelin” zdobył ostatnio Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego. Co zdecydowało o wyborze? Jury uzasadnia: Atlas dziur i szczelin Michała Książka to z uwagą tworzony dziennik dzikiej natury, niekiedy pozostającej w zasięgu, ale głównie poza zasięgiem, ludzkiego wzroku; natury uparcie trwającej w mieście betonu i plastiku, gdzie Dzięcioł wylizuje miasto w najlepsze. Zaskakujące, jak obojętna jest mu obecność samochodów i ludzi. Dodajmy - dziennik poetycki, w którym autor prowadzi nas przez miejskie wydepczyska, dzikaria, ruderalia, pochylając się dosłownie i metaforycznie nad wszelkimi formami życia, którym wystarcza margines między żywopłotem a krawężnikiem, szczelina istnienia między płotem chodnika. Mistrzem w znajdowaniu dziury w całym jest - jak się okazuje - rdest ptasi, a kruszczyca złotawka wygląda w locie jak rozpędzony cukierek.