Wiktor Zając
Anna Jagiellonka (łac. Anna Dei gratia Infans Regni Poloniae; ur. 18 października 1523 w Krakowie, zm. 9 września 1596 w Warszawie) – córka Zygmunta I Starego i Bony Sforzy, od 1575 królowa Polski, w 1576 poślubiła Stefana Batorego, który został iure uxoris królem Polski i sprawował faktyczną władzę; ostatnia polska monarchini z dynastii Jagiellonów, bezdzietna, po śmierci męża (1586) doprowadziła do wyboru na króla Polski Zygmunta III Wazy, swojego siostrzeńca.
Dzieciństwo
Córka Zygmunta I Starego oraz Bony Sforzy, król Polski z dynastii Jagiellonów i królowa polski jako żona Stefana Batorego. Anna Jagiellonka urodziła się 18 października 1523 roku. Była jednym z młodszych dzieci pary królewskiej. Zaniedbywana przez matkę i przez wyniesionego na tron Zygmunta II Augusta, długo pozostawała w stanie panieńskim. Sam Zygmunt August już po śmierci ojca starał się wydać ją za mąż, jednakże wszystkie te plany spełzły na niczym. Po śmierci brata swatać ją też próbowała polska szlachta.
Do 1548 mieszkała na Wawelu. Wówczas po małżeństwie brata, króla Polski i wielkiego księcia Litwy, Zygmunta II Augusta, z Barbarą Radziwiłłówną popadła z nim w konflikt i przeniosła się na Mazowsze, a od 1558 do Wilna. W 1564 zamieszkała w Płocku. W maju 1565 Zygmunt II August odrzucił konkury do jej ręki księcia Danii Magnusa, gdy ten zażądał w posagu oddania kilku zamków w arcybiskupstwie ryskim. Na dworze Anny na Mazowszu przebywał na wychowaniu prawowity dziedzic korony szwedzkiej, Gustaw Eriksson Waza, przysłany przez siostrę królewny, Katarzynę. W ostatnich latach przed śmiercią brata-króla popsuły się stosunki królewny z jego najbliższym otoczeniem, w którym prym wiedli bracia Mniszchowie i biskup Piotr Myszkowski czy (w mniejszym stopniu) Jan Zamoyski. Oskarżała ona ich o postępującą degrengoladę psychiczną i moralną brata i do końca życia pozostała im niechętna. Do końca życia Zygmunta II Augusta nie wyszła za mąż, co po bezpotomnej jego śmierci w 1572 uczyniło z niej czołową osobistość w państwie, dziedziczkę rodu określaną mianem infantki (hiszpańskie określenie córki królewskiej).
Ostatnia monarchini z dynastii Jagiellonów
Również Henryk Walezy, brat króla Francji i pierwszy polski król elekcyjny, pomimo początkowych i złożonych ze względów politycznych obietnic odmówił poślubienia Jagiellonki. Po jego ucieczce z Polski Anna jako druga kobieta po Jadwidze Andegaweńskiej została koronowana na króla Polski. Pomysłodawcą takiego rozwiązania był Jan Zamoyski. Była to reakcja na rosnące wpływy Habsburgów, bowiem część sił politycznych w państwie chciała osadzenia na polskim tronie cesarza Maksymiliana II. W czasie pierwszej elekcji sprzyjała na początku kandydaturze arcyksięcia Ernesta Habsburga. Miało to znaczenie dla wyniku elekcji z powodu jej znaczącej popularności wśród szlachty mazowieckiej. Jednak 21 maja 1574 Jan Zamoyski zobowiązał kandydata francuskiego, Henryka Walezego (w którego imieniu występował tytularny biskup Valence, Jean de Monluc), do jej poślubienia. Owo zobowiązanie nie było wszakże, prawdopodobnie całkiem świadomie, częścią pacta conventa i zostało zapisane w innym, niemającym tak dużej mocy prawnej, dokumencie. Ostatecznie Henryk Walezy został królem Polski, jednak swych zobowiązań matrymonialnych nigdy nie dopełnił. Stosunki z królem i z Zamoyskim popsuły się szczególnie w wyniku zagarnięcia przez Zamoyskiego starostwa knyszyńskiego, pozostającego w dyspozycji Anny. Stało się to z mocy decyzji królewskiej w czasie, gdy była ona nieobecna w mieście. Anna daremnie próbowała wymóc na Henryku Walezym cofnięcie tej decyzji. Jak żaliła się w jednym z listów do siostry Zofii, sam król twierdził w rozmowie z nią, że takowej nie powziął, chociaż Anna nie wątpiła, iż pod tym zapisem widniał jego własnoręczny podpis. Zwracała się do Zofii również z prośbą, by owo wydarzenie poznali również inni władcy europejscy i przysłali swoich wysłanników na sejm. Nie zapadły jednak na nim żadne wiążące decyzje w kwestii Knyszyna, a Anna wypominała przyszłemu kanclerzowi (bez powodzenia) złe gospodarzenie w dobrach knyszyńskich jeszcze w czerwcu 1579. Już po rocznym panowaniu Henryk Walezy wrócił do Francji, gdzie objął tron po zmarłym bracie Karolu IX Walezjuszu. Nigdy formalnie nie zrzekł się tronu polskiego i do końca życia tytułował się królem Polski.
Koronacja i ślub ze Stefanem Batorym
15 grudnia 1575 roku Anna została formalnie wybrana królem, a 1 maja 1576 poślubiła na Wawelu Stefana Batorego, a następnie została wraz z nim koronowana przez biskupa kujawskiego Stanisława Karnkowskiego w katedrze wawelskiej. Tego też dnia podpisała akt, w którym zobowiązała się zrzec dóbr odziedziczonych po matce i bracie, czego dopełniła dopiero na sejmie walnym w 1581. Uzyskała wówczas dożywotnie zaopatrzenie na dobrach litewskich i mazowieckich. Formalnie jako król Polski zajmowała pozycję równorzędną ze Stefanem Batorym, próbowała jednak uzyskać nad nim przewagę, m.in. zobowiązała posłów cudzoziemskich, aby najpierw jej składali swoje listy uwierzytelniające i przedstawiali legacje. Królowa początkowo pełniła również funkcję swoistego pośrednika między Stefanem Batorym a uczonymi z Akademii Krakowskiej, którzy próbowali utwierdzić króla, że zawsze stali po stronie Anny w okresie bezkrólewia. W 1584 odwiedziła ona siedzibę krakowskiej uczelni i wówczas doszło do przekazania przez nią bliżej nieokreślonych klejnotów[13] na rzecz Akademii.
Trudne relacje z Batorym
Również stosunki wewnątrzmałżeńskie pomiędzy Anną i Stefanem układały się źle. W chwili ślubu Anna była już niemłoda (miała wówczas 53 lata), do tego uznawano ją za osobę nieumiejącą wzbudzić zainteresowania, zarówno wskutek jej negatywnych cech charakteru (w opinii współczesnych była nudną i pełną dewocji starą panną), jak i wyglądu (uchodziła za brzydką). Zachowały się przekazy, że gdy przebywali w tym samym miejscu, królowa potrafiła spędzać u drzwi do komnaty męża całą noc w oczekiwaniu na jego nadejście. Kwestia była szeroko znana, ponieważ królowa, w przeciwieństwie do Stefana Batorego, nie kryła się z niemożnością porozumienia z mężem. Pojawiły się nieprawdziwe plotki o możliwym rozwodzie, do którego miał dążyć król namawiany podobno do tego przez Jana Zamoyskiego
Śmierć
Po śmierci Stefana Batorego dokładała starań, by jego następcą i nowym królem został jej ukochany siostrzeniec. Był nim późniejszy król Polski Zygmunt III Waza, syn jej siostry Katarzyny, której mąż Jan III był początkowo księciem Finlandii. Bratem tego ostatniego był obalony król szwedzki Eryk IV. Ostatnie lata życia spędziła w Warszawie, gdzie też zmarła 9 września 1596 na rękach Zygmunta III. Została pochowana w kaplicy Zygmuntowskiej, zaś mowę w trakcie jej pogrzebu wygłosił Piotr Skarga, który wcześniej udzielił jej ostatniego namaszczenia.
Źródło:- ciekawostkihistoryczne.pl;
- pl.wikipedia.org.
Napisz komentarz
Komentarze