Jak wyglądało Powstanie Warszawskie na Bielanach? [Przebieg, miejsca historyczne]

W tym artykule przeczytasz m.in.:

• jakie wydarzenia miały miejsce na terenie dzisiejszych Bielan,
• dlaczego obszary te były ważne podczas pierwszych dni powstania,
• o miejscach na Bielanach związanych z warszawskim zrywem.

Powstanie Warszawskie, trwające od 1 sierpnia do 2 października 1944 roku, było heroiczną próbą polskiego społeczeństwa, by wyzwolić stolicę spod okupacji niemieckiej. Wśród wielu dzielnic, które wzięły udział w tym epickim starciu, Bielany zajmują szczególne miejsce. Pomimo tego, że nie były jeszcze wtedy administracyjną dzielnicą Warszawy, to na tych terenach toczyły się zacięte walki, które zapisane są w pamięci narodu jako symbol bohaterstwa, ale i tragedii.

Obszar Bielan (który stanowiły głównie wsie) był ważnym punktem strategicznym dla powstańców. Dostęp do Wawrzyszewa, Marymontu czy Młocin stanowił klucz do kontrolowania północnego obszaru miasta. Dlatego też już od pierwszego dnia powstania, teren ten był głęboko zaangażowany w powstańczą walkę.

Ziemia przelana krwią

Pierwsze walki na Bielanach rozpoczęły się jeszcze przed ,,Godziną W” - oficjalnym rozpoczęciem Powstania Warszawskiego. Miały one miejsce na Wólce Węglowej. Wczesnym południem 1 sierpnia polski konwój z zaopatrzeniem natrafił na Niemców osadzających tę okolicę. Doszło do potyczki. Na szczęście na miejsce wyruszył oddział porucznika "Czarnego", umożliwiając powstańcom wydostanie się z wioski. Niestety, wróg również został wsparty przez swoją stronę. Z całej sytuacji wywiązała się regularna walka. Polacy zajęli pozycje w Lesie Opalińskim, do którego Niemcy zwyczajnie bali się wejść i ograniczyli się tylko do jego ostrzału ciężką bronią piechoty. AK straciło jednego żołnierza, jeden został ranny. Po stronie niemieckiej zginęło trzech żołnierzy, pięciu poniosło rany. To był prolog do wydarzeń, które miały się rozegrać w kolejnych dniach na Bielanach.

Tuż po wybiciu ,,Godziny W” powstańcy zaatakowali lotnisko bielańskie, zajmowane przez Niemców. Walka trwała przez dwie godziny, jednak powstańcom nie udało się zdobyć obiektu. Ponieśli natomiast straty w ludziach i broni. Było to jednakże tylko preludium właściwego starcia. Rankiem drugiego sierpnia, miała miejsce główna bitwa na lotnisku. Wzięło w niej udział łącznie 934 polskich oficerów i żołnierzy. Oddziały partyzanckie z grupy Kampinos ruszyły na silnie obstawiony przez około 700 niemieckich żołnierzy obiekt. Niestety powstańcy szybko zdali sobie sprawę z nierówności tej walki. Mocne kontrataki Niemców spowodowały klęskę powstańców. Polacy musieli wycofać się do Puszczy Kampinoskiej, ponosząc ogromne straty.

Z takim samym niepowodzeniem Polakom nie udało się zdobyć terenu CIWF (dzisiaj AWF), na terenie którego podczas wojny mieściły się koszary Luftwaffe.

Masakra Wawrzyszewa 

Niepowodzenia na lotnisku i w koszarach Luftwaffe nie zniechęciły powstańców na Bielanach. Aby odegrać się na Polakach za działania powstańców, 3 dni po wybuchu powstania, Niemcy przeprowadzili pacyfikację Wawrzyszewa, która była masakrą ludności cywilnej. Rozgoryczeni niemieccy żołnierze dokonali aktów barbarzyństwa, paląc domy i mordując mieszkańców. Osoby, które stawiały opór, zostawały rozstrzeliwane na miejscu. W wyniku wawrzyszewskiej masakry ponad 30 osób straciło życie, a osada Wawrzyszew została prawie całkowicie zniszczona.

Powstanie Warszawskie na Bielanach toczyło się w atmosferze bohaterstwa, ale także tragedii. Dziś pamięć o tych wydarzeniach wciąż pozostaje żywa, a miejsca pamięci oraz tablice upamiętniające poległych powstańców, przypominają o heroicznej walce i ofiarach, jakie przyniosło dążenie do wolności i niepodległości stolicy. 

Poniżej przedstawiamy wybrane miejsca, związane z Powstaniem Warszawskim na Bielanach:

• Stary Głaz - ul. Michaliny,
• Mogiła żołnierzy AK, poległych w natarciu na lotnisko bielańskie - rezerwat Dęby Młocińskie,
• Groby bielańskich żołnierzy z pierwszych dni powstania - cmentarz w Laskach,
• Park Harcerskiej Poczty Polowej Powstania Warszawskiego (wraz z pomnikami pamięci) - ul. Godowska,
• Mural Pamięci 1944 - ul. Gwiaździsta 17,
• Ośrodek łączności AK między Żoliborzem, a Grupą ,,Kampinos” - ul. Lipińska 6,
• Pomnik ,,Warszawskie Termopile” - Skwer 30 Pułku Strzelców Kaniowskich.